2011: Op zoek naar de fijnste rieslings en spätburgunders in Duitsland

In navolging van onze uitzonderlijke ervaring rond de degustatie van de spätburgunders in Commanderij Osiris, is het logische gevolg dat wij deze lijn doortrekken in het kader van onze zoektocht naar de beste Duitse Rieslings.  Op 14 maart 2012 werd een degustatieavond voorzien in Commanderij Osiris-Gent rond het thema ‘Duitse Riesling’. We gaan immers een speciaal artikel maken voor Ken Wijnmagazine die deze twee degustaties en de wijnreis zal bundelen. We moeten evenwel beseffen dat de beste rieslings zich in diverse Duitse wijngebieden bevinden en dat de wijnreis in tijd eerder beperkt wordt gehouden. We zullen dus rieslings missen uit de prachtige streken als Baden, Moezel, Rheinhessen, Nahe en de Pfalz. We gaan ons concentreren op drie mooie Duitse wijngebieden, die nauw aan elkaar zijn verbonden via de Rijn, zijnde: Ahr, Mittelrhein en Rheingau.

Binnen deze drie gebieden proberen we de beste wijnbouwers te bereiken.

1. Ahr:
   1. Weingut Meyer-Näkel in Dernau
   2. Weingut Jean Stodden in Rech
   3. Weingut Deutzerhof in Mayschoss
2. Rheingau:
   1. August Kesseler in Assmanshausen
   2. Peter Jacob Kühn in Oestrich-Winkel
   3. Robert Weil in Mühlberg
   4. Franz Künstler in Hochheim
   5. Georg Breuer in Rudesheim
   6. (weingut Schloss Johannisberg met restaurant + geschiedenis)
3. Mittelrhein
   1. Weingut Toni Jost in Bacharach
   2. Weingut Ratzenberger in Steeg

Deze  wijnbouwers behoren tot de top van Duitsland en beschikken over “Prädikat Adler” (= Verband Deutscher Prädikats und Qualiteitsweingüter)

Programma:

Donderdag 10 november 2011: Ahr

Vertrek om 7u aan Solidariteit voor het Gezin

11u30: wijnbezoek Weingut Deutzerhoff + kleine lunch op het domein

15u: wijnbezoek in Weingut Meyer-Näkel in Dernau

17u: wijnbezoek bij Jean Stödden in Rech

18u30: vertrek naar het Hotel Lochmühle in Mayschoss

20u avondlunch in het hotel

Vrijdag 11 november 2011: Mittelrhein

9u30: bezoek aan Weingut Toni Jost

11u: bezoek aan Weingut Ratzenberger

13u: vertrek naar de Rheingau met lunch in Weingut Schloss Johannisberg

16u: wijnbezoek aan August Kesseler in Rudesheim

18u: terug naar het hotel Krone Assmannshausen

19u: deelname aan een activiteit van de Glorreiche Rheingau Tage

Krone Winzer Party: een ietwat andere party met een jazz-arrangement, een walking diner en 8 deelnemende wijndomeinen

Zaterdag 12 november 2011: Rheingau

9u30: wijnbezoek aan weingut Peter Jacob Khün

11u: wijnbezoek aan Weingut Robert Weil

13u: vrije lunch in Mainz + vrije wandeling (korte rustpauze)

16u: wijnbezoek bij Franz Künstler in Hochheim

18u: terugkeer naar het hotel Krone Assmannshausen

19u30: deelname aan een activiteit van de Glorreiche Rheingau Tage

Riesling Giganten: een gala met vijfgangen menu, begeleid door de beste rieslings van diverse Duitse wijnbouwgebieden en voorgesteld door een gerenommeerde Duitse wijnsommelier Gerhard Becker

Zondag 13 november 2011: terugkeer

9u30u:  bezoek aan weingut Georg Breuer in Rudesheim

11h30: vertrek naar België met een gastronomische stop in Koblenz bij chef Georg Gerhards

(Georg Berhards was de vroegere chef en eigenaar van het restaurant  Historischer Weinkeller, maar heeft zijn restaurant volledig vernieuwd en is nu gesitueerd in de historische kern van Koblenz, dichtbij de prachtige samenvloeiing van de Moezel in de Rijn. Gerhards Genussgesellschaft im Blumenhof is één van de beste restaurants in Koblenz)

Overnachtingen:

1 nacht in de Ahr: Hotel Lochmühle in Mayschoss (donderdag)

2 nachten in de Rheingau: Hotel Krone Assmannshausen (vrijdag & zaterdag)

50ste breedtegraad

Een analyse van de fijnste rieslings en spätburgunders in noordelijk Duitsland leidt tot één conclusie: op de 50ste breedtegraad kan men wel degelijk superwijnen produceren. Sommige wijnbouwers nemen de klimaatsveranderingen aan om te beweren dat het in de toekomst nog interessanter wordt. De enorme diversiteit aan fijne rieslings en spätburgunders is zoals altijd niet alleen te wijten aan de grote geologische verscheidenheid, maar ook aan de grote impact van de wijnbouwer. Het is echt niet eenvoudig om in de regio van de Ahr, Mittelrhein of in de Rheingau aan wijnbouw te doen, waar de klassieke tractor van geen nut is. Hier kunnen enkele gedreven en gepassioneerde wijnbouwers de hoogste kwaliteit uit het terroir halen. De aangehaalde voorbeelden zijn maar een greep uit de noemenswaardige groep bestaande kwalitatieve wijnbouwers. Een bezoek aan deze drie mooie wijnregio’s zal je steeds met verstomming slaan. En neem het van ons aan, het zijn niet alleen de wijnen die je zullen verrassen.

De Ahr, hmmm jawel…..small is beautiful !

Nauwelijks 300 km rijden vanuit Gent en je komt in een opmerkelijk landschap. Wijnheuvels waar de leisteen in al zijn glorie present is, vallen meteen op. Hier start onze wijnreis. Dag 1 werd volledig gevuld met drie VDP-wijnbouwers: Deutzerhof, Jean Stodden en Meyer-Näkel. Laat één ding duidelijk zijn: zelden (nooit ?) proefden we zo ragfijne en lekkere pinot noirs buiten Bourgogne. Nauwelijks 520 ha over gans de regio. Ruim 85 % gereserveerd voor de spätburgunder. De leisteen doet hier zijn werk op hoog niveau. Lage rendementen en wijnbouwers met enkel kwaliteitsdenken scoren hier maximaal. Niet goedkoop. Maar waar is goede pinot noir dat wel ? Onze conclusie hier: Weingut Deutzerhof is goed, mist wel dat tikkeltje finesse.

Weingut Meyer-Näkel haalt ook hoge niveaus met zijn rode wijnen. Hier heeft vooral de cuvée ‘S’ (wat staat voor Selectie) ons bijzonder aangenaam verrast door zijn elegante fruitige toets (€29). De Spätburgunder Bad Neuenahrer Sonnenberg GG 2009 is een wijn met veel structuur en tevens een dosis elegantie om iedereen te kunnen charmeren. Een zeer mooie wijn met de fijne kantjes van de pinot noir sterk uitvergroot (€42).

Toppunt van finesse in de Ahr is enerzijds Weingut Nelles, die in de vergelijking met de pinot noirs uit Frankrijk (Bourgogne) de proef perfect heeft doorstaan (zie hiernaast) en anderzijds Weingut Jean Stodden, die jaarlijks erin slaagt een zwoele finesse te combineren met subtiele mineraliteit. Toch even stil blijven staan bij deze laatste omdat de atypische spätburgunder hier het dichtst staat bij de grote cru’s van de Bourgogne. Het is bijna onwaarschijnlijk te moeten vaststellen dat in dit meest noordelijk gelegen gedeelte van Duitsland zo fijne rode wijn kan gemaakt worden, waarbij de tannine noch groen of hard overkomt. Het talent van de wijnbouwer Stodden is daar uiteraard niet vreemd aan. Vanaf de instapwijnen van Weingut Jean Stodden merk je dat de spätburgunder een ongelooflijke finesse vrijgeeft. Voor amper 16 euro kan je hier de eenvoudige Spätburgunder van 2009 kopen. De wat langer gelagerde Spätburgunder JS 2007 (€16) heeft iets meer complexiteit en rondeur in de mond, maar scoort verrassend fris. Pas wanneer je bij Stodden de grand cru’s degusteert (in Duits: grosses gewächs) kan je bijna niet geloven dat je op de leisteenflanken van de Ahr zit te proeven. De Rosenthal Spätburgunder GG 2008 (€53) heeft een boeket van edele rozen en vloeit samen in de mond met cassistoetsen. Puur elegantie met een gigantische afdronk. De Herrenberg Spätburgunder GG 2009 (€65) is een superwijn waarbij de complexiteit je stil maakt. De kracht van deze pinot noir maakt duidelijk dat we hier minstens 5 jaar af moeten van blijven. De Spätburgunder Lange Goldkapsel 2006 (€69) blaast je weg van de finesse, terwijl er genoeg spanning in zit om een rijke menu er tegenover te stellen. Recentelijk heb ik een Spätburgunder Alte Reben 2005 (= vieilles vignes) van Stodden blind opgemaakt met vrienden en die dachten dat we hier te maken hadden met een Aloxe Corton Grand Cru. Meer hoeft er dus niet meer over gezegd worden, tenzij één minpuntje: deze wijn kost wel een pijnlijke 80 euro per fles. Dus ook op dit vlak verschilt deze top pinot noir niet met deze uit de Bourgogne.

De essentie van riesling in de Rheingau en de Mittelrhein

Wijnliefhebbers en geoefende proevers zijn het er vrij unaniem over eens: riesling is de fijnste, meest subtiele maar meteen ook de ‘moeilijkste’ witte druif op deze planeet. Het zou oorspronkelijk een afstammeling zijn van de Heunisch-druif en een Traminer variant. Duitsland en de Elzas zijn de twee Europese vertegenwoordigers met uitstekende condities om de druif optimaal te laten rijpen. Deze druif is pas laat rijp, eind september of begin oktober is geen uitzondering. Een goudgele kleur en soms kleine spikkeltjes op de schil. Met riesling kan je droge en elegante wijnen vinifiëren. Maar ook met zoete wijnen staat riesling bovenaan. Met geen enkele andere witte druif kan je zowel in droge versies als in zoete, een topwijn produceren.

De druivenstokken staan in onze twee regio’s (Mittelrhein en Rheingau) dikwijls tegen steile hellingen aangeplant. Hier vinden we de hoge kwaliteitswijnen (Duits: Spitzenweinen). Het is fascinerend om te ontdekken hoe een verschillende bodemstructuur deze druif op verschillende manier laat ontplooien. Leisteen, kalk, krijt, klei, leem……. Hier begint de complexiteit. Het maakt de druif daarom zo boeiend maar vraagt van de proever concentratie en training.

Riesling weerspiegelt dus duidelijk het terroir waar hij verbouwd wordt. Leisteen bodem levert heel strakke, mineralige wijnen, andere bodems (leem, klei-kalk) geven eerder volle, florale toetsen. Kenmerkende aroma’s zijn perziken en appel, citrusfruit, citroen, limoen, pompelmoes, passievrucht, citronella, munt, muskaat, kamperfoelie, brem, linde. Rijpere rieslings geuren naar honing.

En wat met die (typische ?) petroleum impressie ? Dit onderwerp alleen kan het thema zijn van een volledig artikel. In Tong-magazine (spring 2011) wordt op hoog niveau de analyse gemaakt. Wij stelden de vraag aan onze wijnbouwers ter plaatse. Hun conclusie is vrij unaniem: er is geen probleem met die olie-achtige toets (diesel, pétrolé) indien dit aroma slechts een fractie uitmaakt van het geurpallet. Een heel lichte pétrolé-toets is ok. Noem het dus geen fout, maar is ze té present bij jonge wijnen dan klopt het plaatje niet meer. Grote riesling hoeven dus niet noodzakelijk dit petroleum-kenmerk te hebben.

De riesling heeft kleine druifjes met vrij dikke schil in de vorm van compacte trossen met een korte steel, groen tot goud gekleurd. Riesling biedt bijzonder goed weerstand aan extreem lage temperaturen, en hij houdt van een koelere zone waar het langzaam rijpen het aromatische karakter benadrukt. Vergisten en rijpen in roestvrije tanks laat Riesling zijn fris en fruitig karakter behouden. Helder fruit en loep zuivere wijnen zijn het resultaat. Riesling is een druif voor een monocépage wijn. Hout is zinloos. Geen enkele andere druif laat het spel zoet-zuur zo mooi tot uiting komen.

Duitsland biedt uitmuntende voorwaarden voor onze druif. We zijn er ons van bewust dat ook in de Moesel, Nahe , Rheinhessen, etc…. evenzeer fijne expressies te vinden zijn. We concentreren ons op de droge rieslings (trocken) en verder op de twee meest noordelijke Anbaugebiete: Mittelrhein en Rheingau…….

Twee toppers uit de Mittelrhein

Het wijngebied van de Mittelrhein sterkt zich uit over de kronkelende heuvels langs de Rijn van Bonn tot Bingen en gaat quasi stijlvol en onzichtbaar over naar het wijnbouwgebied van de Rheingau. Koblenz is het middelpunt van deze wijnregio. Met zijn 440 hectaren is dit een vrij klein gebied. Impressionant zijn wel de heuvels langs de Rijn die tot 600 meter steil de hoogte in kunnen gaan. Vaak zijn de flanken ongelooflijk steil en het zijn juist op deze steile flanken dat de druiven hun gading vinden. Het moet een gigantisch klus zijn om hier aan wijnbouw te doen en het is dus niet verwonderlijk dat de wijnen niet goedkoop zijn. In vergelijking met de Rheingau is de Mittelrhein (onterecht) ondergewaardeerd en zijn de wijnen zeker betaalbaar. Bij een bezoek aan de Mittelrhein mag een bezoek aan Weingut Toni Jost en aan Weingut Ratzenberger niet ontbreken.

Weingut Toni Jost

Dit pittoresk gelegen wijndomein in het centrum van het wijndorpje Bacharach maakt zeer volle wijnen. Hier kan je reeds betaalbare lekkere rieslings kopen onder de 15 euro. Je moet bij Toni Jost toch bij de grand cru’s gaan (grosses gewächs) om de echte mineraliteit van de grote rieslings te vinden. De Riesling Walkenberg EG Walluf 2010 (€20,5) zit nog wat haaks in mekaar, maar de geweldige zuren en de pittige materie zijn dermate mondvullend dat we hier binnen enkele jaren iets unieks mogen van verwachten. De Riesling Hahn GG Bacharach 2006 (€ 22,5) heeft zijn jaren kunnen gebruiken om gigantische kracht van deze wijn mooi te laten versmelten met de mineraliteit van het terroir. De ondertoon van ananas houdt deze wijn jong en fris. Weingut Toni Jost maakt wijnen die pefect bij maaltijden passen. De mollige kant van hun rieslings is één van hun stijlkenmerken.

Weingut Ratzenbeger

Iets verder in de naburige gemeente Steeg ligt het Weingut Ratzenberger, pal naast een imponerende steil oplopende leisteenflank. Het rijhuis is zo goed als tegen en onder de rots aangebouwd en de wijngaarden kantelen zowaar tot in zijn achterkeuken. Jochen Ratzenberger is een echte terroirman en zijn wijnen weerspiegelen als geen andere de mineraliteit van de blauwe leisteenrotsen. De stijl van de rieslings van Ratzenberger is eerder strak, droog en ragfijn. De Steeger St.Jost GG 2009 (€19,6) is een expressieve wijn van pompelmoes, citroengras en vuursteen. De enorme complexiteit en zijn grote minerale bagage doet een groot bewaarpotentieel vermoeden. Bij wijze van proef deed Jochen Ratzenberger ons ook een oudere St.Jost proeven uit 2006 en het vermoeden werd bevestigd. Deze 2006 toonde nu rijpe gele appels zonder zijn finesse te verliezen. Deze wijn had niets van zijn complexiteit ingeboet. De Riesling Bacharacher Wolfshöhle GG 2009 (€24) bouwt verder op hetgeen we eerder proefden, maar met nog meer charmerende finesse. Deze wijn smaakt nu zeer droog. De vergelijking met de 2006 (€26) was opnieuw een bevestiging dat deze wijnen tijd nodig hebben. De Wolfshöhle 2006 was knapperig fris en had een enorm lange afdronk. Een echt grote riesling om uw vingers af te likken. We hebben Weingut Ratzenberger verlaten met het drinken van een Eiswein Riesling Bacharacher Kloster Füstental 2002 (€40 voor 0,375l) die absoluut niet zoet was. De fluwele lange afdronk had iets betoverends, waarbij enkel de onwaarschijnlijke zuren de herinnering bleef prikkelen. Een bezoek aan Weingut Ratzenberger verloopt totaal anders dan bij de andere Duitse wijnbouwers, waarbij netheid en ordelijke voorbereiding niet aan hem besteed is. Een losse degustatie bij Jochen Ratzenberger doet in een zekere zin nonchalant Frans aanvoelen.